Інтэрв'ю Часовага паверанага ў справах Беларусі ў Італіі Уладзіміра Васількова медыярэсурсу «Faro di Roma»
20.08.2021 г.Інтэрв'ю Часовага паверанага ў справах Беларусі ў Італіі Уладзіміра Васількова медыярэсурсу «Faro di Roma»
Спадар Васількоў, у Беларусі ідзе палітычны працэс рэфармавання Канстытуцыі. Ці можаце вы распавесці нам, як адбываецца гэты працэс і якія яго мэты?
Каб правільна зразумець накіраванасць цяперашняга працэсу канстытуцыйнай рэформы, варта звярнуцца да гістарычнага кантэксту. Першая рэдакцыя Канстытуцыі незалежнай Беларусі была прынята ў 1994 годзе — па сутнасці, яна мела на ўвазе мадэль прэзідэнцка-парламенцкай рэспублікі з цвёрдым падзелам трох галін улады. У той, першапачатковай версіі прэзідэнту фактычна адводзілася роля кіраўніка выканаўчай улады, і ён не меў аніякіх рычагоў уплыву на дзве іншыя галіны, нават не мог распусціць парламент у выпадку палітычнага крызісу — хоць такая мера прадугледжана ў большасці канстытуцый свету. З пункту абстрактнай гледжання такая мадэль, напэўна, адказвала класічнай тэорыі падзелу ўладаў, аднак на практыцы ўжо ў першыя гады пасля прыняцця канстытуцыі, у 1995-1996 гадах, сітуацыя вылілася ў непрымірымае супрацьстаянне інстытутаў улады і, па сутнасці, у кіраўнічы хаос.
Пераадолець гэты крызіс дапамаглі рэферэндумы мая 1995 года і лістапада 1996 года, калі большасць беларускага народа падтрымала рэфармаванне Канстытуцыі ў бок значнага ўзмацнення паўнамоцтваў прэзідэнта. На ўзбраенне была ўзятая французская дзяржаўная мадэль, у рамках якой менавіта прэзідэнт вызначае курс развіцця, кантралюе ўзаемаадносіны ўсіх трох галін улады і мае «апошняе слова» ў выпадку якіх-небудзь супярэчнасцяў паміж галінамі.
На тым гістарычным этапе такая формула «жалезнай вертыкалі» была не толькі апраўданай, але і неабходнай, што даказаў вопыт развіцця ўсяго прасторы СНД — бо відавочна, што найбольшых поспехаў у плане сацыяльна-эканамічнага развіцця ў дадзеным рэгіёне дамагліся якраз краіны з магутнай прэзідэнцкай уладай: Расія, Казахстан, Азербайджан і, скажам без лішняй сціпласці, Беларусь. Знакамітыя на ўвесь свет парадак, чысціня і добраўпарадкаваным беларускага побыту — гэта шмат у чым заслуга «ручнога кіравання» Лукашэнкі.
Аднак з гадамі любая мадэль састарваецца і мае патрэбу ў дапрацоўцы. Той самы механізм «ручнога кіравання» дзякуючы моцнай прэзідэнцкай вертыкалі, замацаванай у Канстытуцыі, многія гады забяспечваў нашай краіне сацыяльна-эканамічную стабільнасць і вагу на міжнароднай арэне. Аднак выклікі новага часу патрабуюць ад грамадства большай ініцыятыўнасці, энтузіязму і творчай энергіі — і, каб вызваліць гэтую энергію ў канструктыўнае рэчышча, неабходная пэўная ступень дэцэнтралізацыі ўлады. Мясцовыя органы павінны атрымаць больш самастойнасці, каб стаць больш адказнымі за тое, што адбываецца ў той ці іншай мясцовасці, а не чакаць «адмашкі» са сталіцы па любой дробязі. Размова таксама ідзе аб большай аўтаноміі ўрада і які ўзначальвае яго прэм'ер-міністра за эканамічнае развіццё краіны, за інстытуцыйныя пытанні, аб'ектыўна не патрабуюць ўмяшання кіраўніка дзяржавы. Таксама запатрабавана больш ініцыятыўная праца парламента як крыніцы нацыянальнага заканадаўства.
Усё гэта не значыць, што Беларусь адмовіцца ад мадэлі прэзідэнцкай рэспублікі. На дадзеным этапе канстытуцыйнай дыскусіі відавочна, што ключавыя рычагі фарміравання і рэалізацыі знешняй палітыкі, абароны, бяспекі і іншых стратэгічных пытанняў плануецца пакінуць за прэзідэнтам рэспублікі.
Асобным пунктам рэформы з'яўляецца замацаванне канстытуцыйнага статусу Усебеларускага народнага сходу — прадстаўнічага органа, паўнамоцтвы якога ў шэрагу выпадкаў могуць быць вышэй парламенцкіх ці нават прэзідэнцкіх. УНС — гэта свайго роду «пашыраная версія» парламента: акрамя рэгулярных парламентарыяў у яго могуць быць уключаны дэпутаты мясцовых саветаў, прадстаўнікі грамадскіх арганізацый, прафсаюзаў і палітычных партый; аднак дакладная формула фарміравання гэтай Усенароднай Асамблеі пакуль не вызначана.
Як беларускія ўлады адрэагавалі на санкцыі ЗША і Еўразвязу?
Літаральна на днях Міністэрства эканомікі Беларусі выступіла з заявай аб карэкціроўцы прагнозу росту ЎВП краіны на 2021 год: калі раней гэты паказчык прагназаваўся на ўзроўні 1,8%, то цяпер гаворка ідзе пра 3,3%. Гэты чаканы рост абумоўлены, сярод іншага, кан'юнктурай коштаў на сусветным рынку — у прыватнасці, на калійныя ўгнаенні, попыт на якія цяпер паступальна расце.
Зразумела, для кампенсацыі страт у гандлі з Захадам Беларусь перабудоўвае свае маршруты экспарту і транзіту на іншыя кірункі. Як заявіў прэм'ер-міністр Галоўчанка, ужо да канца гэтага года Беларусь будзе гатовая пастаўляць свой калій праз тэрыторыю Расіі, а не праз парты Літвы, як раней. Авіякампанія «Белавія», палёты якой прыпыненыя на тэрыторыі ЕС, адкрывае дадатковыя рэйсы ў гарады Расіі і іншых краін СНД, і квіткі на іх карыстаюцца высокім попытам.
Такім чынам, калі ініцыятары антыбеларускіх санкцый у якасці мэты ставілі разбурэнне эканомікі нашай краіны, то, як той казаў, «не дачакаецеся!».
Што тычыцца палітычнага вымярэння, то цалкам відавочна, што заходнія палітыкі падобнымі крокамі самі спальваюць масты для канструктыўнага ўзаемадзеяння з Беларуссю, якое многія гады прыносіла шмат карыснага што нашым краінам і грамадзянам. Меры ў адказ з боку Мінска, вядома, прымаюцца і будуць прымацца — гэтыя меры цалкам адэкватныя: скарачэнне дыпламатычнай прысутнасці недружалюбных нам краін, водгук нашага амбасадара з Бруселя, ўзмацненне жорсткасці візавых працэдур (такая мера дзейнічае, у прыватнасці, у дачыненні да ЗША), прыпыненне ўдзелу Беларусі ва «Усходнім партнёрстве», спыненне супрацоўніцтва з нямецкім «Інстытутам Гётэ», Французскім цэнтрам еўрапейскіх даследаванняў і шэрагам іншых НДА заходніх краін. Разглядаюцца і эканамічныя меры. Усё гэта — вымушаная рэакцыя Беларусі, як суверэннай дзяржавы, які адстойвае свой статус і правы ў рамках міжнароднага права.
Санкцыі ЗША і ЕС падштурхоўваюць Беларусь да больш цеснага супрацоўніцтва з іншымі дзяржавамі?
Яшчэ Арыстоцель адзначыў, што прырода не церпіць пустаты. Да таго ж, не забывайце, што менавіта Беларусь на працягу апошняй чвэрці стагоддзя была самым паслядоўным апалагетам інтэграцыйных працэсаў на постсавецкай прасторы. За гэты перыяд нашы ініцыятывы мелі пераменны поспех, так як нашы партнёры прыслухоўваліся да нас то ў большай, то ў меншай ступені — але зараз надышоў момант, калі ўсё выглядае ясней, чым калі-небудзь. Беларусь ніколі не была прыхільніцай «жалезных заслон» і раздзяляльных ліній у Еўропе, але сёння іх праводзяць насуперак нашым жаданням. І, калі ад нас адгароджваюцца, мы не можам навязаць сябе тым, хто здзекуецца над нашымі нацыянальнымі інтарэсамі і суверэнітэтам. І таму, натуральна, мы ідзем туды, дзе нас чакаюць, дзе нас разумеюць, дзе гатовыя з намі сябраваць і эфектыўна супрацоўнічаць.
Як Вы ацэньваеце двухбаковыя адносіны паміж Рымам і Мінскам?
Пачну з нематэрыяльнай складнікам. Калі Вы прыедзеце ў Мінск, то будзеце здзіўлены тым, што ці ледзь не з кожнага кута на Вас выглядае нешта італьянскае. Рэстараны італьянскай кухні, крамы «Італьянская плітка» і «Італьянскія шпалеры», каўбаса «па-італьянску», моцарелла беларускай вытворчасці. На вуліцах гучаць італьянскія песні. Я не ведаю, ці ёсць яшчэ краіна, дзе можна назіраць нешта падобнае. Гуманітарныя сувязі паміж Беларуссю і Італіяй — гэта не проста набор лічбаў, не проста статыстыка, а жывое непарыўнае адзінства сэрцаў людзей, разарваць якое не здольныя ніякія палітычныя інтрыгі.
Калі казаць пра ступень даверу, дастаткова згадаць, што Італія — адзіная замежная дзяржава, з якой у Беларусі ёсць пагадненне аб усынаўленнi сваіх непаўналетніх грамадзян. Мы таксама бязмерна ўдзячныя вам за прыём нашых дзяцей на летняе аздараўленне: асоба каштоўна ўвага італьянцаў да «чарнобыльскіх дзяцей». У 2019 годзе Італію наведала 60% агульнай колькасці беларускіх дзяцей, якія выехалі на аздараўленне за мяжу (а гэта больш за 12 тысяч). На жаль, глабальная сітуацыя вакол каронавируснай пандэміі на час абарвала гэты працэс у 2020 годзе. Ў 2021-м годзе і Беларусь і Італія былі гатовыя падумаць над яго аднаўленнем ўжо летам гэтага года, але тут, акрамя каронавіруса, ўмяшаліся новыя непрадбачаныя абставіны, пра якія вы ведаеце — я маю на ўвазе цяжкасці з перасячэннем паветранай прасторы.
Да 27 траўня «Белавія» ажыццяўляла штотыдзень па тры прамых рэйса паміж Мінскам і Рымам і па два — паміж Менскам і Міланам. Мяркую, гэта відавочнае сведчанне высокай ступені інтэнсіўнасці беларуска-італьянскіх міжчалавечых кантактаў. Вядома, візіты, у тым ліку па лініі дзелавых, прамысловых кругоў не спыняюцца і цяпер, аднак цяпер беларусы ў Італію і італьянцы ў Беларусь вымушаныя дабірацца вакольнымі шляхамі. Мяркую, што італьянцы не менш беларусаў зацікаўлены ў як мага больш хуткім аднаўленні прамых авіяцыйных зносін паміж нашымі краінамі. На жаль, у гэтай сітуацыі мяч не на баку Беларусі, і ўсё што нам застаецца — гэта спадзявацца на разумную палітычную волю афіцыйнага Рыма.
Што тычыцца эканамічнага вымярэння беларуска-італьянскіх адносін, то тут узровень актыўнасці ў апошнія гады застаецца ў цэлым стабільным, хоць, вядома, патэнцыял гэтай сферы яшчэ вельмі далёкі ад вычарпання. Па выніках 2020 года Італія знаходзіцца на 11-м месцы сярод нашых краін-партнёраў па аб'ёме тавараабароту (паводле афіцыйнай статыстыкі гэты паказчык склаў 777,8 млн. долараў па таварах і 116,2 млн. долараў — па паслугах). У 2020 г. з Італіі ў Беларусь прыцягнута інвестыцый на суму 37,2 млн. даляраў — гэта, дарэчы, нягледзячы на пандэмію, на 12,7 млн. даляраў больш у параўнанні з аналагічным перыядам папярэдняга года. На тэрыторыі Беларусі зарэгістравана 296 прадпрыемстваў з італьянскім капіталам. Вядома, мы зацікаўленыя ў тым, каб шматкроць прымножыць аб'ём нашага эканамічнага супрацоўніцтва — не толькі ў форме гандлю, але і рэалізуючы ўзаемавыгадныя сумесныя праекты; задумак тут не мала — галоўнае, каб палітыка не станавілася тормазам эканомікі.
У Беларусі нядаўна 17 верасня быў аб'яўлены „Днём нацыянальнага адзінства”, што яна можа расказаць нам аб гэтым новым свяце?
Гэта выдатнае і вельмі запатрабаванае для беларускай патрыятычнай свядомасці свята. Яно нагадвае кожнаму беларусу, наколькі дарагой гістарычнай цаной яго народу дасталася шчасце жыць у адзінай і непадзельнай незалежнай дзяржаве, а не быць разадранай на кавалкі іншымі дзяржавамі. Дата 17 верасня — гэта напамін пра пераадоленне наступстваў ганебнага Рыжскага міру, у перамовах аб заключэнні якога дэлегацыя Беларусі не ўдзельнічала — лёс нашай зямлі вырашалі за нас. Напамін ўсяму свету пра вечную настойлівую прагу беларусаў «людзьмі звацца!».
FarodiRoma гэта хуткарослая медыяплатформа з рэдакцыямі на розных мовах. Што вы хацелі б сказаць нашым чытачам?
Дзякую за ўвагу тых, хто дачытаў гэтае інтэрв'ю да канца. Шчыра жадаю кожнаму італьянцу пабываць у гасціннай Беларусі!
Інтэрв'ю вёў Джардана Мерлікко
